Zaburzenia barwnikowe skóry

Zaburzenia barwnikowe skóry

            Zaburzenia barwnikowe skóry obejmują znaczną grupę schorzeń polegających na zmianie jej koloru. Spowodowane są zaburzeniami syntezy i rozmieszczania w skórze naturalnego barwnika – melaniny. Melanina jest barwnikiem syntetyzowanym w melanocytach – komórkach znajdujących się w warstwie podstawnej naskórka. Bezpośrednim prekursorem melaniny jest aminokwas tyrozyna, a enzymem katalizującym przemianę w meleninę jest tyrozynaza. Melanocyty produkują dwa rodzaje melaniny: eumelaninę (odpowiedzialną za kolor brązowy) i feomelaninę (odpowiedzialną za kolor czerwony). Proporcje tych dwóch barwników decydują o kolorze skóry i włosów. Największa liczba melanocytów znajduje się w obrębie twarzy i okolic genitalnych. Na proces wytwarzania melaniny przyspieszająco działa promieniowanie ultrafioletowe, stany zapalne skóry, metale (głównie takie jak miedź, żelazo), hormony płciowe, a także hormon przysadki mózgowej. Zaburzenia barwnikowe mogą być pochodzenia wewnętrznego lub zewnętrznego. Do zaburzeń pochodzenia wewnętrznego należą pigmentacje spowodowane chorobami gruczołów wydzielania wewnętrznego np. cukrzyca, niedoczynność czy nadczynność tarczycy, choroba Addisona. Hiperpigmentacja występuje także u osób z niewydolnością nerek i chorą wątrobą. Do zaburzeń barwnikowych zaliczamy odbarwienia - hipopigmentacje (np. bielactwo) i przebarwienia – hiperpigmentacje (np. piegi). Zmiany te mogą być niewielkie lub zajmować duże powierzchnie skóry. Całkowity brak melaniny określa się mianem amelanozy - w przypadku, gdy nie była ona obecna lub depigmentacją - w przypadku, gdy została ona zniszczona. Zmiany zabarwienia skóry nie wyglądają estetycznie, niekiedy mogą być objawem groźnych schorzeń.

1. Przebarwienia skóry

Przebarwienia skóry, czyli hiperpigmentacje to widoczne gołym okiem plamki lub plamy o ciemniejszym kolorycie od otaczającej zdrowej skóry. Przebarwienia najczęściej powstają pod wpływem promieniowania ultrafioletowego i są związane z odkładaniem się barwnika – melaniny. Ekspozycja na działanie promieni słonecznych w trakcie przyjmowania leków przyczynia się znacznie do występowania zmian przebarwieniowych. Istnieją również zmiany określane jako berlocque dermatitis związane ze stosowaniem perfum oraz wód kolońskich bezpośrednio na skórę i równoczesnym działaniem promieni słonecznych. Przebarwienia w takim przypadku powstają w obrębie skóry dekoltu i szyi. Powstawaniu przebarwień sprzyja oprócz promieniowania UV, stosowanie kosmetyków z substancjami fotouczulającymi zawierającymi np. wyciągi roślinne, stosowanie niektórych leków, a także metale m.in. żelazo, miedź, złoto i srebro, ciąża, okres menopauzy, zmiany hormonalne, zmiany zapalne skóry, choroby wątroby, dysfunkcje tarczycy oraz uwarunkowana genetycznie skłonność do tworzenia przebarwień. Ze względu na głębokość, przebarwienia dzieli się na trzy rodzaje: naskórkowe (powierzchowne) - barwnik zgromadzony w naskórku, skórne (głębokie) - barwnik zgromadzony w skórze właściwej i mieszane - barwnik występuje zarówno w naskórku jak i w skórze właściwej. Miejscami w których najczęściej występują przebarwienia są: policzki, górna warga, broda, czoło i nos.

1.1. Piegi

Piegi (ephelides) - drobne, gładkie niewystające ponad poziom skóry, brunatne, niezłośliwe plamki umiejscowione na odsłoniętej skórze twarzy, grzbietach rąk, przedramionach, karku i dekolcie. Powstają pod wpływem przyspieszonego procesu melanogenezy. Obserwowane są głównie u osób z jasną karnacją skóry. Często występują u osób o rudych włosach. Istnieje rodzinna skłonność do piegów. Powstawanie piegów jest uwarunkowane genetycznie, jest cechę autosomalną dominującą. Przyczyną brązowego zabarwienia jest nadmiar melaniny, przy prawidłowej ilości melanocytów. Plamy mają średnicę około 3 mm. W zimie są mniejsze i jaśniejsze, przy intensywnym nasłonecznieniu w okresie letnim ulegają ciemnieniu i pomnożeniu. Utrzymują się od wieku dziecięcego przez całe życie. Piegi mogą być pojedyncze i mnogie, niekiedy wykazują tendencję do zlewania się i grupowania. Nie wymagają leczenia, powszechnie uważane są jedynie za defekt kosmetyczny. W celu wybielenia piegów stosuje się kremy zawierające kwas kojowy, kwas witaminy A oraz hydrochinon. Tylko pod kierunkiem lekarza dermatologa można je leczyć środkami złuszczającymi i odbarwiającymi.

1.2. Plamy soczewicowate

Plamy soczewicowate starcze pojawiają się na skutek wielokrotnego działania słońca, a także stosowanej fotochemioterapii. Pojawiają się między 30. a 50. rokiem życia. Plamy soczewicowate mogą być pojedyncze lub liczne, najczęstszą ich lokalizacją jest skóra odkrytych części ciała tj. twarzy, rąk, przedramion, występują także na granicy skóry i błon śluzowych oraz w obrębie spojówek. Podobnie jak piegi mają tendencję do ciemnienia oraz mnożenia się w okresie letnim. Plamy soczewicowate słoneczne mogą stopniowo zanikać, natomiast starcze mają charakter trwałych znamion. Ze względów kosmetycznych można je usuwać metodą laseroterapii, krioterapii oraz chirurgicznie. W przypadku wczesnych zmian soczewicowicowatych słonecznych można stosować środki wybielające oraz filtry. Bardzo niebezpieczne są tzw. złośliwe plamy soczewicowate, będące często punktem wyjścia czerniaka.

1.3. Ostuda

Ostuda (chloasma) jest zaburzeniem barwnikowym skóry występującym głównie u kobiet, związanym z zaburzeniami czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego tarczycy, przysadki mózgowej i nadnerczy. Przebarwienia mają nieregularny kształt, rozmiar oraz intensywność zabarwienia. Zajmują przeważnie takie partie ciała jak: czoła, policzki, okolice przyuszne, wargę górną i brodę. Bywa też tak, że przebarwieniom na twarzy towarzyszą przebarwienia brodawek sutkowych i zewnętrznych narządów płciowych. Przebarwienia mają barwę od jasno - do ciemnobrązowej i nie są zbyt wyraźnie odgraniczone od otoczenia. W obrębie tych przebarwień stwierdza się zwiększoną ilość melaniny, melanocytów i melanosomów. Przyczyną powstawania ostudy są promienie słoneczne oraz czynniki genetyczne, hormonalne, choroby tarczycy, niektóre kosmetyki, leki (szczególnie fotouczulające). Ostuda często wywołana jest ciążą (ustępuje wówczas samoistnie po porodzie), zaburzeniami miesiączkowania, zaburzeniami nadnerczy, stanami zapalnymi jajników, stanami zapalnymi przydatków, stosowaniem środków antykoncepcyjnych, ogólnym wyniszczeniem. Wykwity mają skłonność do nasilania się w okresie intensywnej ekspozycji na słońce. Skóra w obrębie ostudy nie wykazuje objawów zapalnych, złuszczania ani zaniku. Leczenie ostudy polega na unikaniu światła słonecznego oraz stosowaniu w okresie jesieni i zimy kremów z hydrochinonem. Peelingi chemiczne, kriochirurgia i zabiegi laserowe zalecane są w przypadkach głębiej umiejscowionych zmian. U mężczyzn choroba związana jest głównie z reakcjami fototoksycznymi na preparaty stosowane po goleniu.

1.4. Plamy koloru kawy z mlekiem

Plamy koloru kawy z mlekiem (café au lait) są kształtu okrągłego lub owalnego. Mają barwę kawy z mlekiem – jasnobrązową – stąd ich nazwa. Umiejscowione są w poziomie skóry, są jednolicie zabarwione, czasem mają nieregularne brzegi. Obecne są przy urodzeniu lub pojawiają się w dzieciństwie. Z wiekiem przeważnie zwiększają swe rozmiary. Nie mają związku ze światłem słonecznym. Pojedyncze zmiany nie są wynikiem choroby, natomiast większe skupiska plam mogą być objawem choroby zespołu Albrighta, choroby Recklinghausena, zespołu Blooma i wielu innych.

1.5. Zespół Peutza – Jeghersa

Zespół Peutza – Jeghersa jest zaburzeniem charakteryzującym się występowaniem plam barwnikowych na skórze warg, palców, błonie śluzowej (policzków, oczu, jamy ustnej), obecnością polipów w przewodzie pokarmowym (jelitach), wykazującym predyspozycje do tworzenia się nowotworów złośliwych. Zmiany barwnikowe pojawiają się w okresie dziecięcym, z czasem następują zmiany żołądkowo-jelitowe.

1.6. Melanoza Riehla

Melanoza Riehla (melanosis Riehl) pojawia się zazwyczaj u kobiet w wieku średnim (30-50 lat) lub starszym, charakteryzuje się plamami barwnikowymi występującymi na czole, okolicach skroniowych, policzkach oraz szyi. Plamy są zabarwienia od jasnoczerwonego do niebieskofioletowego, przechodzące w ciemnoszare. Melanoza Riehla powstaje na skutek fotouczulających kosmetyków, szczególnie środków zapachowych np. perfum.

1.7. Skóra romboidalna karku

Skóra romboidalna karku (Cutis rhomboidalis nuchae) jest zmianą zwyrodnieniowo-hiperpigmentacyjną występującą u osób przewlekle narażonych na działanie promieni słonecznych tj. rolników, marynarzy, sportowców. Zmiany lokalizują się na tylnej powierzchni szyi, skóra przybiera charakterystyczny wygląd – staje się szorstka, twarda, zaczerwieniona, ulega pobruzdowaniu w romboidalne pola.

1.8. Przebarwienia liszajowate

Przebarwienia liszajowate występują u robotników mających styczność z dziegciami i smarami. Zmiany koloru ciemnoszarego umiejscawiają się na odkrytych częściach skóry.

1.9. Bielactwo

1.9.1. Bielactwo wrodzone

Bielactwo wrodzone (albinismus) jest schorzeniem o dziedziczeniu recesywnym, polegającym na niedoborze lub zupełnym braku melaniny w skórze, włosach i tęczówkach oczu. W przypadku bielactwa wrodzonego skóra całego ciała od momentu narodzin jest bladoróżowa lub biaława, włosy zwykle są cienkie, białe lub żółtawe, tęczówki oczu są koloru czerwonego lub niebieskawego (brak jest barwnika). Bielactwu towarzyszy światłowstręt, osłabienie wzroku, chorobliwe mruganie oraz inne zaburzenia oczne. Przy bielactwie wrodzonym ograniczonym, odbarwione plamy ułożone są przeważnie symetrycznie na twarzy, plecach lub kończynach, zmiany mogą też dotyczyć włosów. U osoby z bielactwem wrodzonym często dochodzi do powstania rumieni, pęcherzy, nadżerek i nadmiernego rogowacenia.

1.9.2. Bielactwo nabyte

Bielactwo nabyte (vitiligo) jest chorobą skóry polegającą na występowaniu mlecznobiałych lub cielistych plam różnej wielkości i kształtu, przebarwionych na obwodzie, bez cech zapalnych i zanikowych. Zazwyczaj pierwsze plamy odbarwieniowe pojawiają się na odsłoniętej skórze twarzy i dłoni. Plamy pojawiają się nagle lub stopniowo i nie sprawiają dolegliwości. Wiosną i latem stają się wyraźniejsze z tego powodu, że nie posiadają zdolności do opalania się. Przyczyny tego zaburzenia nie są znane. U pewnej części chorych występują choroby tarczycy, niewydolność gruczołów wydzielania wewnętrznego, cukrzyca, anemia złośliwa lub schorzenia o podłożu autoimmunologicznym.

1.9.3. Bielactwo rzekome

Bielactwo rzekome polega na występowaniu odbarwionych plam na skórze w następstwie leczenia ognisk różnych chorób skóry m.in. łuszczycy czy łupieżu pstrego, środkami redukującymi (zawierającymi np. cygnolinę). Wówczas skóra otaczająca ogniska ulega przebarwieniu. Związane jest to z przejściowym zahamowaniem produkcji melaniny przez substancje produkowane przez grzyba wywołującego schorzenie.

2. Inne przebarwienia

2.1. Przebarwienia polekowe

Przebarwienia polekowe są częstym przypadkiem nabytych przebarwień skóry powstających pod wpływem stosowania leków. Najczęstszym mechanizmem powstawania przebarwień polekowych jest działanie fotouczulające, dlatego tak ważne jest unikanie światła słonecznego w okresie kuracji lekowych. Do leków powodujących przebarwienia skórne należą leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, przeciwnowotworowe, przeciwmalaryczne, przeciwwirusowe, antybiotyki oraz środki antykoncepcyjne i psolareny. Przebarwienia polekowe dotyczą skóry, włosów, paznokci oraz błon śluzowych. Powstają na skutek zwiększania się w skórze ilości melaniny, karotenu oraz hemoglobiny. Zaburzenia mają charakter plamistych przebarwień, mogą być też zejściem rumienia trwałego.

2.2. Przebarwienia pozapalne

Przebarwienia pozapalne występują w miejscach gdzie wcześniej były umiejscowione zmiany trądzikowe, wypryski skórne, oparzenia słoneczne czy urazy lub uczulenia. Dzieje się tak z tego powodu, że melanocyty reagują wzmożoną aktywnością na wszelkie zmiany zapalne toczące się w skórze.

2.3. Przebarwienia mechaniczne

Przebarwienia mechaniczne powstają na skutek nadprodukcji melaniny przez podrażnione melanocyty w miejscach narażonych na urazy. Najczęstszym umiejscowieniem przebarwień mechanicznych są ramiona - przebarwienie jest związane z ramiączkami biustonosza oraz pas – związane z noszeniem paska. Przebarwienia mechaniczne powstają również w miejscu styku skóry z opatrunkiem gipsowym.

2.4. Przebarwienia termiczne

Przebarwienia termiczne pojawiają się pod wpływem działania promieniowania podczerwonego oraz ekspozycji na ciepło, wskutek czego powstaje rumień, a po nim następuje hiperpigmentacja.

2.5. Phytophotodermatitis

Phytodermatitis są to przebarwienia powstałe w wyniku działania psolarenów zawartych w roślinach. Zmiany mają charakter wyprysku i umiejscowione są w okolicach odsłoniętych. Na skórze wystawionej na działanie promieni słonecznych występują bolesne, linijnie ułożone pęcherzowe osutki. Ustępujące wykwity pozostawiają często przebarwienia skórne barwy szarobrunatnej.

2.6. Srebrzyca

Srebrzyca (argyrosis) jest nieusuwalną i nieszkodliwą wadą kosmetyczną spotykaną u robotników w przemyśle fotochemicznym, farmaceutycznym, u laborantów fotograficznych i radiologicznych, w przemyśle elektrochemicznym oraz u jubilerów czy pracowników mennicy. Srebrzyca jest srebrzycowym zabarwieniem skóry spojówek gałki ocznej, działającym źle na samopoczucie i zdrowie psychiczne człowieka.

2.7. Żółtaczka

Żółtaczka (icterus) jest zażółceniem skóry błon śluzowych i białkówki oczu na skutek gromadzenia się bilirubiny w surowicy krwi i tkankach organizmu.

3. Niebezpieczne przebarwienia i znamiona barwnikowe

Znamiona barwnikowe stanowią odmienną grupę wad barwnikowych z ogniskowym nagromadzeniem w skórze komórek melanocytopodobnych lub zmienionych melanocytów. Istnieją dwa typy znamion barwnikowych: znamiona wrodzone i znamiona nabyte. Znamiona wrodzone istnieją od momentu narodzin, występują najczęściej w liczbie pojedynczej i są różnej wielkości. Znamiona nabyte pojawiają się w wieku dziecięcym lub w młodości, występują w liczbie mnogiej i są wielkości ziarna soczewicy. Cechą charakterystyczną znamion barwnikowych jest to, że nie są dziedziczne. Cechą wspólną jest ich ciemniejsze niż otaczająca je skóra zabarwienie i fakt, że zaburzenie dotyczy nie tylko nadmiernego gromadzenia barwnika, ale również wzrostu komórek. Dzielą się one na znamiona melanocytowe w skład których wchodzą znamiona naskórkowe oraz skórne i znamiona komórkowe. Większość znamion barwnikowych jest łagodna i tylko w rzadkich przypadkach ulega zezłośliwieniu. U około 30 % pacjentów z czerniakiem złośliwym nowotwór rozwinął się na podłożu istniejącego znamienia barwnikowego.

3.1. Znamiona melanocytowe

Znamiona melanocytowe to np. plamy soczewicowate i znamiona płaskie znajdujące się w poziomie skóry, wyraźnie odgraniczone od otoczenia, powiększające się wraz ze wzrostem dziecka. Znamiona płaskie występują przeważnie w obrębie tułowia i kończyn. Mają charakter owalnych ognisk o wyraźnej granicy i zabarwieniu od jasnego do ciemnego brązu. Dowiedziono, że zwiększona ekspozycja na promieniowanie słoneczne zwiększa ilość drobnych plamek w obrębie znamienia płaskiego.

3.1.1. Znamię błękitne

Rozległymi „niebieskimi znamionami" są plamy mongolskie występujące w okolicy kości krzyżowej, znamię Ota występujące na twarzy i znamię Ito występujące w okolicy barków oraz piersi.

3.1.2. Znamię Beckera

Znamię Beckera charakteryzuje się zmianami lokalizującymi się w obrębie skóry barku, ramion i miednicy, które zostają zauważone najczęściej po intensywnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Znamię Beckera jest koloru jasnobrązowego, mierzy od kilku do kilkunastu centymetrów i ma nieregularne granice. Często pokryte jest włosami, które przeważnie ciemnieją i nie wypadają. Jest to znamię z normalną ilością melanocytów, lecz podwyższoną ilością pigmentu.

3.2. Znamiona komórkowe

Znamiona komórkowe dzieli się na łączące, skórne i mieszane. Przybierają kolor od jasnobrunatnego do ciemnego. Są powierzchni gładkiej, brodawkowatej, zrazikowej, niekiedy również bywają płaskie, wypukłe, guzowate, uszypułowane i owłosione. Ryzyko zezłośliwienia się znamion komórkowych jest niskie. Najbezpieczniejsze znamiona są te uszypułowane i owłosione. Obecność włosów wyrastających ze znamienia jest dowodem na wysoką dojrzałość jego struktur. Najgroźniejsze zaś są znamiona wrodzone i dysplastyczne. Znamię wrodzone jest zazwyczaj dużych rozmiarów, ma niekiedy nierównomierną, brodawkującą powierzchnię i nierzadko jest owłosione. Ryzyko zezłośliwienia znamienia wrodzonego jest bardzo wysokie.

3.2.1. Znamię Suttona

Znamię Suttona (znamię halo) jest znamieniem często występującym u dzieci i młodzieży (najczęściej występuje poniżej 20 roku życia). Otoczone jest obszarem odbarwienia. Charakterystyczna biała obwódka (aureola) tzw. halo jest wyrazem tego, że układ odpornościowy stara się z jakiegoś powodu usunąć znamię i atakuje komórki melanocytowe w skórze bezpośrednio wokół znamienia. Znamię Suttona charakteryzuje się regularnym, wyraźnym brzegiem i równomiernym jasno- lub ciemnobrązowym zabarwieniem. Istnieją przypadki gdzie znamię Suttona jest znamieniem zupełnie odbarwionym w kolorze jasnoróżowym. Najczęstszą lokalizacją znamienia są okolice tułowia.

3.2.2. Znamię Spitz

Znamię Spitz jest znamieniem barwy czerwonej lub sinawej zazwyczaj występującym pojedynczo, pojawiającym się u dzieci i młodzieży na twarzy i kończynach głównie dolnych. Łudząco przypomina czerniaka złośliwego. Znamiona mają charakter twardych i okrągłych guzków. Posiadają zdolność do rośnięcia i osiągania dość znacznych rozmiarów. Powierzchnia naskórka pokrywająca znamię jest cienka, bardzo często ulega uszkodzeniu powodując krwawienie w następstwie czego tworzą się strupy.

3.2.3. Znamiona dysplastyczne

Znamiona dysplastyczne pojawiają się najliczniej w wieku młodzieńczym (od 6 miesiąca do 30. roku życia) są większe od zwykłych znamion, najczęściej występują u kilku członków rodziny, bywają liczne i płaskie, mają nieregularne kształty i zabarwienie, nie mają wyraźnego odgraniczenia. Znamiona dysplastyczne lokalizują się zwykle na skórze całego ciała, ale głównym ich umiejscowieniem jest owłosiona skóra głowy. Często rozwijają się w kierunku czerniaka – są szczególnie niebezpieczne, opalanie się w przypadku znamion dysplastycznych jest bezwzględnie przeciwwskazane.

3.2.4. Znamiona atypowe

Znamiona atypowe mogą być pojedyncze lub mnogie, występują na całej powierzchni skóry oraz na błonach śluzowych. Ich wielkość przekracza 3-5 mm, są asymetryczne i o różnym zabarwieniu, mają niewyraźne, nieregularne granice. Znamiona atypowe mogą mieć charakter plamy, guzków lub mogą tworzyć guzki także uszypułowane w obrębie plamy. Liczba znamion w ciągu życia zazwyczaj rośnie, a one same mogą się powiększać.

3.3. Czerniak skóry

Objawem zezłośliwienia są wyczuwalne grudki w obrębie plamy. Niestety na czerniaka choruje coraz więcej osób, w większości są to kobiety z tego powodu, że chętniej i mocnej się opalają – co z kolei mnoży na ich skórze liczbę komórek barwnikowych i powiększa znamiona barwnikowe. Co roku w Polsce odnotowuje się około 1100 przypadków czerniaka, nowotwór coraz częściej dotyczy ludzi młodych.

4. Zwalczanie przebarwień

W zwalczaniu przebarwień stosuje się kuracje dermatologiczne. Na rynku jest bardzo dużo kosmetyków, które pomagają w usuwaniu przebarwień. Czynnikiem zapobiegającym powstawaniu przebarwień jest ochrona przed promieniowaniem UV polegająca na unikaniu światła słonecznego szczególnie w godzinach południowych oraz solarium, noszeniu odzieży osłaniającej ciało, stosowaniu preparatów z filtrami UV – światłochronnych. W leczeniu przebarwień stosuje się preparaty o działaniu hipopigmentacyjnym, np.: kwasu glikolowego, kwasu kojowego, kwasu azelainowego, hydrochinonu, tretinoiny, wykonuje się peelingi chemiczne np. z kwasem glikolowym. Dobre skutki przynosi terapia laserowa i dermabrazja. Nieaktywna tyrozynaza sprawia, że nie zachodzi biosynteza melaniny, tym samym następuje ograniczenie produkcji melaniny w skórze. Przebarwienia to jeden z najtrudniejszych problemów w kosmetologii i dermatologii. Łatwiej jest im zapobiegać niż leczyć. Powierzchowne zmiany zwalczają skuteczne terapie gabinetowe. Jeśli przyczyna leży głębiej, lepiej pod okiem lekarza stosować terapie łączone.

4.1. Hydrochinon

Hydrochinon blokuje syntezę melaniny, stosowany jest do miejscowego wybielania. W kosmetyce wykorzystuje się najczęściej 2 % stężenie (nie przekracza się przyjętej 4% granicy), jest ono wystarczające do usuwania lub rozjaśniania plam soczewicowatych, piegów, ostudy czy przebarwień pozapalnych. Co ważne, hydrochinon nie powoduje odbarwień skóry zdrowej. Efekty działania hydrochinonu można zaobserwować po kilku miesiącach systematycznego stosowania.

4.2. Arbutyna

Arbutyna jest naturalną nietoksyczną pochodną hydrochinonu, występuje w liściach: bergeni, gruszy pospolitej, mącznicy lekarskiej, borówki brusznicy. W kosmetykach można ją znaleźć w postaci wyciągu z roślin, bądź czystego związku. Arbutyna hamuje syntezę melaniny przez obniżenie aktywności tyrozynazy. Większą skuteczność w wybielaniu skóry wykazuje jednak czysty związek.

4.3. Kwas kojowy

Kwas kojowy jest inhibilatorem fermentu tyrozynazy, ma zdolność do szybkiej penetracji warstw skóry, jest szybkim rozjaśniaczem i dlatego m.in. często się po niego sięga w kosmetyce. W celu wybielania skóry stosuje się go w stężeniu 3-6 %. Kwas kojowy oprócz zdolności wybielających ma wiele innych przydatnych zalet i właściwości, szczególnie przydatnych w kosmetyce, działa nawilżająco, przeciwzmarszczkowo, wykazując przy tym działanie antybakteryjne i antyrodnikowe. Rozkłada się pod wpływem światła, dlatego najlepiej stosować go na noc.

4.4. Kwas azelainowy

Kwas azelainowy skutecznie hamuje melanogenezę w pobudzonych melanocytach. Nie wywiera działania odbarwiającego na zmiany w których melanocyty znajdują się w fazie spoczynkowej. Powstaje w organizmie człowieka podczas lipoperoksydacji wolnych i zestryfikowanych wielonasyconych kwasów tłuszczowych – kwasu linolowego i kwasu linolenowego. Występuje również w ziarnach zbóż. W kosmetyce stosowany jest w stężeniu 20 %. Kwas azelainowy normalizuje procesy terminalnej keratynizacji w mieszku włosowym. Wykazuje również działanie przeciwbakteryjne, przeciwzaskórnikowe, przeciwzapalne. Wykorzystywany jest w leczeniu ostudy, przebarwień w przebiegu trądziku pospolitego i trądziku różowatego, natomiast nie znajduje zastosowania w leczeniu piegów, plam soczewicowatych, brodawek łojotokowych czy znamion barwnikowych.

4.5. Cyklodekstryny

Cyklodekstryny są cukrami produkowanymi ze skrobii, posiadającymi zdolność zwiększania skuteczności niektórych związków wybielających, dzięki poprawie wchłaniania ich przez skórę.

Wyżej wymienione składniki uchodzą za najsilniej i najszybciej działające. Istnieją również preparaty o mniejszej skuteczności i wolniejszym działaniu: są nimi ekstrakty roślinne. Ich zaletą jest to, że są naturalne i bezpieczniejsze w stosowaniu. Do najbardziej skutecznych ekstraktów roślinnych mających właściwości wybielające należą:

• ekstrakt z brzozy zawierający betulinę - inhibitor tyrozynazy,
• ekstrakt z owoców amli (indyjskiego agrestu) mający ponadto działanie antyoksydacyjne i przeciwstarzeniowe,
• ekstrakt z korzenia lukrecji zawierający glabrydynę,

a także ekstrakt z rumianku pospolitego, krwawnika pospolitego, ogórka, piwonii drzewiastej, pietruszki pospolitej, morwy białej, zielonej herbaty, krokoszu barwierskiego, cytryny, mandarynki japońskiej, korkowca amurskiego i tamaryndowca indyjskiego.

4.6. Kwasy owocowe

4.6. Mikrodermabrazja

Mikrodermabrazja jest metodą ścierania zewnętrznych warstw skóry, stosowana do usuwania plamistych nierównomiernych przebarwień oraz blizn potrądzikowych.

4.7. Dermabrazja

Dermabrazja jest zabiegiem w trakcie którego usuwany jest naskórek i część skóry właściwej. Niestety w przypadku dermabrazji istnieje problem niecałkowitego usunięcia komórek znamienia, które mogą znajdować się głębiej w skórze.

4.8. Laseroterapia

Laseroterapia znalazła szerokie zastosowanie w zwalczaniu zmian barwnikowych, jest bardzo skuteczna w usuwaniu piegów, plam soczewicowatych, przebarwionych brodawek łojotokowych oraz niektórych przebarwień polekowych. Wiązka promieni laserowych niszczy ziarna melanocytowe w przebarwionych komórkach, gdyż światło lasera jest wybiórczo pochłaniane przez melaninę. Komórki barwnikowe zostają silnie podgrzane i giną. Laseroterapia wiąże się jednak z ryzykiem bliznowacenia. Niezwykle atrakcyjna jest możliwość usuwania owłosienia w obrębie znamion. Po usunięciu znamienia za pomocą metody laserowej nie można już wykonać badania histopatologicznego.

4.9. Krioterapia

4.10. Cosmelan

Cosmelan jest nowoczesnym zabiegiem na przebarwienia pozwalającym w krótkim czasie usunąć plamy barwnikowe. Najlepsze efekty widać w rozjaśnianiu plam pochodzenia hormonalnego.

4.11. Yellow Peel

Yellow Peel jest peelingiem złuszczającym, który pobudza produkcję kolagenu, elastyny i glikozamin oraz powoduje rozjaśnienie przebarwień. Bardzo dobre efekty uzyskuje się przy rozjaśnianiu przebarwień posłonecznych.

4.12. Metody chirurgiczne

Zakończenie

         Zaburzenia barwnikowe skóry stają się coraz częściej spotykanym problemem terapeutycznym. Do najczęściej występujących przebarwień skóry należą: piegi, ostuda, plamy soczewicowate, przebarwienia pozapalne i polekowe. Pod względem głębokości dzieli się je na naskórkowe, skóry właściwej i mieszane. Lampa Wooda pomaga w ustaleniu głębokości plam. Przebarwienia typu piegi czy ostuda pod lampą Wooda stają się ciemniejsze, a jeśli melanina odkłada się w dermie (np. plama mongolska) jej barwa nie zmienia się. Znaczny wpływ na powstawanie przebarwień skórnych odgrywa promieniowanie słoneczne UV i solarium, a także substancje światłouczulające do których należą kosmetyki (tj. kremy, perfumy, dezodoranty), leki (hormonalne, przeciwdepresyjne) oraz zioła (szczególnie dziurawiec). Niezależnie od rodzaju przebarwienia konieczna jest ochrona przed promieniowaniem UV w postaci kapeluszy, odzieży osłaniającej, stosowaniu kremów z filtrem ochronnym. Istnieje wiele metod usuwania zaburzeń barwnikowych skóry, jednak przed zastosowaniem ich należy zastanowić się i rozpatrzyć plusy i minusy wynikające z podjęcia leczenia. Wiele zabiegów powoduje powstawanie niepożądanych skutków. Różnorodność środków kosmetycznych może sprawiać wrażenie, że problem przebarwień można rozwiązać samemu. Jest to jednak błędne rozumowanie, gdyż w rzeczywistości takie podejście jest bardzo ryzykowne i może doprowadzić do tego, że problem z kosmetologicznego stanie się dermatologicznym. Jeśli leczenie nie jest konieczne jak np. w przypadku piegów, gdzie zaburzenie barwnikowe jest głównie problemem kosmetycznym powinno się po prostu polubić piegi i nauczyć z nimi żyć.

Bibliografia